Wzrastaniu człowieka towarzyszy nieustanne ocenianie zachowań. Dziecko poddawane jest ocenie - najpierw w domu rodzinnym, potem w szkole, w końcu w pracy
Jednostka poddawana naciskowi wartościowania czyni wszystko, by sprostać wymaganiom, odpowiadać normom, robić dobre wrażenie i w poczuciu obowiązku rozwijać i demonstrować te cechy, które są społecznie pożądane. Kiedy uczeń przynosi ze szkoły dobre stopnie, jest chwalony, doceniany, kiedy oceny są złe, rodzice nie są zachwyceni. Wniosek? Żeby mnie kochano, muszę być bardzo dobry, w tym co robię. Jeżeli dziecko nie otrzymuje wyraźnych i jednoznacznych sygnałów bezwarunkowej akceptacji i miłości, zaburzone zostaje jego poczucie bezpieczeństwa. Wraz z małym człowiekiem rośnie niezaspokojony głód bezpieczeństwa i bliskości.
Od najwcześniejszych lat życia dziecka, w procesie wychowania są narzucane wzory, które należy naśladować i ideały, do których trzeba dążyć. W osobach rodziców los automatycznie podsuwa nam obiekty identyfikacji. Wzory i ideały wpajane są często drogą zewnętrznej manipulacji. Proces formowania osobowości zachęca do perfekcjonizmu ( torując tym samym często drogę do nerwicy z natręctwami!). Wiąże się to często z autorytarnym stylem wychowania, który sprzyja kształtowaniu jednostki autorytarnej, czyli takiej, która postrzega świat głównie poprzez pryzmat stereotypów i schematycznego „sztywnego” rozumowania. Przyczyny powstawania osobowości autorytarnych leżą w konserwatywnych metodach wychowawczych, czyli takich gdzie rodzice mają zawsze rację, gdzie istnieje jedynie posłuszeństwo i poczucie obowiązku, a wychowanie staje się niemal tresurą. Dla osobowości autorytarnej charakterystyczna jest rezygnacja z własnej oceny zjawisk oraz podpieranie się autorytetem znanej osoby, dla wyjaśnienia swoich poglądów i działania.
W opinii psychologów rozwojowych i wychowawczych, dyscyplina autorytarna hamuje rozwój emocjonalny, społeczny i moralny.Prowadzi też do ograniczenia samodzielności i inicjatywy dziecka, a tym samym zmniejsza jego szanse na uzyskanie poczucia własnej wartości oraz utrudnia rozpoznanie własnych możliwości czy zdolności. Dozwoloną aktywność dziecka określają sztywne i narzucone mu przez dorosłego reguły. Dziecięce prawa, przywileje i obowiązki są znane, nie podlegają dyskusji i są surowo egzekwowane. Dziecko wie, na co może sobie pozwolić i czego mu nie wolno, za co może uzyskać nagrodę, a za co spotka je kara. Decyzje w sprawach rodziny i dzieci podejmują rodzice lub jedno z nich, będące nosicielem autorytetu – bez porozumienia z innymi członkami rodziny, nie pytając ich o zgodę ani nie uzasadniając swych poczynań. W takiej rodzinie dziecko zna jednak swe prawa i obowiązki, wie dobrze, że rodzice kontrolują jego postępowanie i żadne wykroczenie nie ujdzie ich uwadze. Kary, nagrody stosuje się konsekwentnie i nie ma od nich żadnego odwołania. Zachowanie dziecka jest nieustannie kontrolowane i oceniane - „sprawiedliwie”, bo z punktu widzenia ustalonych przez rodzica zasad. Dodatkowo rodzice wymagają tu nie tylko lojalności, lecz także wdzięczności, a spontaniczne uczucia dziecka stanowią dla nich największe zagrożenie. Jeśli młodemu człowiekowi narzuca się, co ma myśleć i czuć, niemożliwy jest równoczesny rozwój zaufania i szacunku do własnej osoby. Nie rozwija się również własna wola, która od dzieciństwa była tylko łamana.
Jakie są inne skutki autorytarnego wychowania? Dzieci są zastraszone i uległe, niezdolne do samodzielnego działania i myślenia, przywykłe tylko do wykonywania rozkazów i poleceń z zewnątrz. Inne, przyzwyczajone do bezwzględnego posłuszeństwa, a darzące rodziców uczuciem, przejmują często ich wzorce postępowania, zachowują się despotycznie i okrutnie wobec młodszych lub słabszych kolegów. Bardzo wysokie oczekiwania rodziców wobec dzieci, sztywne zasady, rzadko okazywane ciepło i troskliwe wsparcie wiąże się określaniem pewnych rzeczy jako złych i nakazem, trzymania się od nich z daleka. Rodzice nie uzasadniają jednak dzieciom, dlaczego dane rzeczy są złe. Wzbudza to u nich ciekawość, która prowadzi do angażowania się w niedozwolone przyjaźnie, odwiedzanie zabronionych miejsc. Bywa, że u dziecka wyzwala się agresja, w sposób jawny lub ukryty, jako bunt przeciwko niezrozumiałym regułom bądź jako reakcja na wygórowane wymagania rodzicielskie. Badania przeprowadzone przez psychologów i psychiatrów dowodzą, że wysoki stopień agresji u tych dzieci jest spowodowany zachowaniem przesadnie dominujących rodziców. Dziecko poza domem jest agresywne, głośno domaga się swoich praw – np.
w szkole sprawia kłopoty wychowawcze, by skupić na sobie uwagę innych. Agresja ta zazwyczaj trwa przez całe życie i może prowadzić do większej przemocy. Może prowadzić także do zachowań autodestrukcyjnych, z próbami samobójczymi włącznie.
W opracowaniu wykorzystano artykuł Anny Czajkowskiej zamieszczony na potrtalu internetowym dla rodziców BABY BOOM (dostęp dnia: 28.06.19.)
